Το Χωριό

Ιστορία

Το χωριό Άγιος Αμβρόσιος βρίσκεται στον κύριο δρόμο Λεμεσού-Ομόδους-Πλατρών σε απόσταση 27 περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά της πόλης της Λεμεσού.

Είναι ένα από τα ωραιότερα κρασοχώρια της επαρχίας Λεμεσού και ήταν και θα παραμείνει πάντοτε γνωστό για την αμπελοκαλλιέργεια του. Απόδειξη όλων αυτών είναι τα εξαιρετικά κρασιά που παράγει το οικολογικό οινοποιείο του χωριού που έκανε γνωστό τον Άγιο Αμβρόσιο σε όλη την Ευρώπη.

Το χωριό γνώρισε πολλές αυξομειώσεις στον πληθυσμό του. Το 1881 οι κάτοικοι του ανέρχονταν στους 165 για να αυξηθούν στους 212 το 1911, στους 252 το 1931 και στους 365 το 1960. Στη συνέχεια η αστυφιλία κτύπησε το χωριό όπως και όλα τα άλλα αμπελοχώρια με αποτέλεσμα οι κάτοικοι του να μειωθούν στους 337 το 1973 και στους 304 το 1982. Στην απογραφή του 2001 οι κάτοικοι ανέρχονταν στους 310.

Ένα αξιόλογο γεωμορφολογικό φαινόμενο, που είναι συνδεδεμένο με την περιοχή του Αγίου Αμβροσίου, είναι και η «σύλληψη» των νερών του ποταμού του Παραμαλιού από τον ποταμό Κρυό που είναι παραπόταμος του Κούρη. Ενώ ο Κρυός ποταμός κατεβαίνει από το Τροόδος και ακολουθεί σχεδόν ευθεία νοτιοδυτική κατεύθυνση και φαίνεται να είναι συνέχεια του ποταμού του Παραμαλιού, ακριβώς στα βόρεια του Αγίου Αμβροσίου κάνει μια στροφή 90 μοίρες στα ανατολικά για να ενωθεί με τον Κούρη. Μεταξύ της στροφής και του άνω μέρους του ποταμού του Παραμαλιού υπάρχουν όλα τα τεκμήρια που αποδεικνύουν πως πράγματι σε αυτή την περιοχή έχει γίνει η «σύλληψη» των νερών του ποταμού του Παραμαλιού. Είναι ένα από τα πολύ λίγα κλασσικά παραδείγματα «σύλληψης ποταμού» που έχουμε στη Κύπρο.

Ένα από τα κυριότερα αξιοθέατα που μπορεί να δει ο επισκέπτης στο χωριό είναι η εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου που είναι κτίσμα τους 14ου αιώνα, καθώς και το εξωκλήσι της Αγίας Ελισάβετ με τις βυζαντινές τοιχογραφίες της καθώς και το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που είναι κτίσμα του 11ου αιώνα.

Ο επισκέπτης που έρχεται στο χωριό μπορεί να βρει δροσιά και ξεκούραση στην μεγάλη συκαμινιά που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού και να απολαύσει συγχρόνως τον καφέ ή την μπύρα του στα καφενεία που είναι εκεί γύρω.

Παλιοί Κοινοτάρχες

2016 – σήμερα

Στέλιος Γρηγορίου

2006 – 2016

Βύρωνας Παναγιώτου

1990 – 2006

Δημήτρης Μιχαήλ

1980 – 1990

Περικλής Ιωάννου

1972 – 1980

Παντελής Ηροδότου

1936 – 1972

Γιάννης Ορφανίδης

1930 – 1936

Γιάννης Σιήττας

1920 – 1930

Θεοδόσης Μιχαήλ

1910 – 1920

Γιάννης Ονουφρίου

1900 – 1910

Κυπριανός Λοϊζίδης

Κοινοτικό Πάρκο

Κέντρο Πληροφόρησης

TΟ ΕΡΓΟ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤHΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ.

Τα εγκαίνια τελέστηκαν από τον έντιμο Υπουργό Εσωτερικών κ. Σωκράτης Χάσικο, στις 3 Οκτωβρίου 2015

Πολιτιστικό Κέντρο

Στο όμορφο κρασοχώρι, Άγιος Αμβρόσιος τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των κατοίκων του χωριού. Ανάμεσα σε αυτά εντάσσεται και η δημιουργία του Πολιτιστικού Κέντρου-Θεάτρου “‘Ενα όνειρο-Μια ελπίδα” στο οποίο βρίσκεται η αίθουσα θεάτρου-εκδηλώσεων, όπου πραγματοποιούνται οι διάφορες εκδηλώσεις του Αγίου Αμβροσίου καθώς και η βιβλιοθήκη του χωριού.

Δημοτικό Σχολείο

Αποτελείται από δύο αίθουσες διδασκαλίας και Γραφείο Διευθυντή.

Στο σχολείο φοιτούν 27 παιδιά με δύο δασκάλους.

Δίπλα στο σχολείο υπάρχει ευρύχωρο γήπεδο που αποτελεί δωρεά της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου στην εκκλησία μας, που κι αυτή με τη σειρά της το παραχώρησε στο σχολείο.

Εδώ γίνονται όλες οι εκδηλώσεις της Κοινότητας – αθλητικές, φεστιβάλ, δεξιώσεις γάμων κ. ά.

Μορφές Αγώνων

Σημαντική ήταν η συμβολή των Αγιοαμβροσιτών στους εθνικούς αγώνες που σημάδεψαν την ιστορία του Ελληνισμού.

Βαλκανικοί πόλεμοι

Ανάμεσα στους Κύπριους αγωνιστές που συμμετείχαν στους βαλκανικούς πολέμους ως εθελοντές είναι και οι Αγιαμβροσίτες:

Οκτωβριανά

Η άρνηση της Αγγλίας να ικανοποιήσει το αίτημα για ένωση σε συνδυασμό με τη δυσχερή οικονομική κατάσταση που επικρατούσε κατά την περίοδο της αγγλοκρατίας, απετέλεσαν τις βασικές αιτίες για την εξέγερση των Κυπρίων τον Οκτώβρη 1931(Οκτωβριανά). Κατά την διάρκεια της εξέγερσης, όπως διασώζει ο Δήμος Βύρωνος, «οι Αγιοαμβροσίτες αφόπλισαν αστυνομικούς κι έκλεισαν την οδική αρτηρία Λεμεσού – Πλατρών».

Η εξέγερση απέτυχε και η αποικιακή κυβέρνηση προχώρησε σε συλλήψεις, βασανιστήρια και άλλες τιμωρίες. Ο Δήμος Βύρωνος γράφει πως: «μετά την εξέγερση του 1931(μερικοί Αγιαμβροσίτες) συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στη Λεμεσό όπου βασανίστηκαν από τους Άγγλους και τους Τούρκους αστυνομικούς». Οι Αγιαμβροσίτες που συμμετείχαν στην εξέγερση είναι:

Αναστάση Γρηγόρης
Μενελάου Κανάκης
Παναγή Δημοσθένης

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Η κοινότητα μας συμμετείχε και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολουθεί ένας κατάλογος με τα ονόματα των Αγιαμβροσιτών που έλαβαν μέρος στον Πόλεμο

Πρέπει να αναφερθεί πως ο Παύλου Μιχαήλ έχασε το πόδι του, ενώ ο Χριστοδούλου Γενεθλής σκοτώθηκε στον πόλεμο.

Επιπρόσθετα, κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Λεμεσός βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα και η πόλη εκκενώθηκε. Τότε πολλές οικογένειες μεταφέρθηκαν στον Άγιο Αμβρόσιο. Η έλευση αυτών των οικογενειών είχε ως άμεση συνέπεια την αύξηση των μαθητών και ακολούθως την μετατροπή του σχολείου από μονοδιδάσκαλο σε διδιδάσκαλο. Το γεγονός αυτό, όπως σημειώνει ο πρώην διευθυντής δημοτικών σχολείων, Δήμος Βύρωνος, «είχε ευεργετική επίδραση στα παιδιά του χωριού μας».

Αγώνας της ΕΟΚΑ (1955-1959)

Ο Άγιος Αμβρόσιος έδωσε το παρόν του και στον εθνικό απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Στον Άγιο Αμβρόσιο, μάλιστα, υπήρχε κρησφύγετο στο οποίο κρύβονταν οι αγωνιστές και οι «καταζητούμενοι» της ΕΟΚΑ.

Πηγή:
Δήμος Βύρωνος, Γυρισμός στην γενέθλια γη μου, Άγιος Αμβρόσιος Λεμεσού, σ.118.-123

Ηγούμενος Επιφάνιος

Ο Επιφάνιος γεννήθηκε το 1854, στον Άγιο Αμβρόσιο και σε νεαρή ηλικία εισήχθη ως δόκιμος στην Ιερά Μονή Τροοδιτίσσης, όπου παρέμεινε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1870, οπότε ανέλαβε καθήκοντα ιεροδιακόνου στον ναό της Αγίας Νάπας Λεμεσού. Ταυτόχρονα, φοίτησε στην Ελληνική Σχολή της πόλης, κοντά στον φημισμένο δάσκαλο Ανδρέα Θεμιστοκλέους, και συμπλήρωσε τις γραμματικές γνώσεις, που είχε αποκτήσει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Τροοδίτισσα. Στη συνέχεια δίδαξε στη Σχολή, ως βοηθός του Θεμιστοκλέους, για διάστημα πέντε χρόνων και ακολούθως, στις αρχές της δεκαετίας του 1880, εστάλη από τον Μητροπολίτη Κιτίου Κυπριανό στο χωριό Μονάγρι, όπου υπηρέτησε για τρία χρόνια ως ιερέας και δάσκαλος στη Σχολή, που ίδρυσε εκεί η Κυπριακή Αδελφότητα της Αιγύπτου. Αργότερα, για κάποιο διάστημα διετέλεσε διαχειριστής της ιεράς κτημοσύνης της εγκαταλελειμένης μονής του Τιμίου Σταυρού Ομόδους.

Τελικά, το 1888, μετά από παράκληση των παλαιών συμμοναστών του επέστρεψε στη μονή της μετανοίας του και ανέλαβε τη διεύθυνση της Ελληνικής Σχολής, που λειτουργούσε στα μοναστηριακά της κτίρια. Το πρακτικό του διορισμού του, ημερομηνίας 28 Ιουλίου 1888, που σώζεται σε Κώδικα της μονής είναι ενδεικτικό της μεγάλης σημασίας που απέδιδαν οι Κύπριοι μοναχοί στη λειτουργία σχολών, τόσο για τη μόρφωση των ιδίων, όσο και των υπολοίπων κατοίκων του νησιού: «Οι υπογεγραμμένοι Μοναχοί Πατέρες της Ιεράς Μονής Τροοδιτίσσης, αποτελούντες την σύνοδον αυτής, λαβόντες υπ’ όψει ότι πολλοί εξ ημών έχουσιν ανάγκην της σπουδής της γλώσσης, και ότι η σύστασις Σχολής δύναται ν’ αποβή χρήσιμος και εις τους πέριξ κατοίκους, εκ συμφώνου πάντες διορίζομεν διδάσκαλον της Μονής τον Πανοσιώτατον Ιερομόναχον Επιφάνιον επί μίαν τριετίαν με ετήσιο μισθόν είκοσι λιρών στερλίνων….Ο διδάσκαλος θ’ απολαμβάνει εν τη Μονή και ελευθέρας κατοικίας, τροφοδοσίας, πλύσεως και υπηρεσίας». Το 1892, μετά τον θάνατο του μέχρι τότε ηγουμένου Γερμανού, η αδελφότητα της μονής εξέλεξε τον Επιφάνιο νέο Ηγούμενο, αξίωμα στο οποίο υπηρέτησε μέχρι τον θάνατό του, το 1915.

Κατά τη διάρκεια της ηγουμενίας του, ο Επιφάνιος δεν λησμόνησε τη γενέτειρά του, την οποία ευεργέτησε με την ίδρυση σχολείου, το 1909. Το σχολείο, που αποτελείτο από μία αίθουσα διδασκαλίας, κτίστηκε σε πατρογονική του γη, δίπλα από την εκκλησία του χωριού, και για την ανέγερση του προσέφεραν εθελοντική εργασία σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Τα εγκαίνια έγιναν τον Οκτώβριο του ιδίου έτους από τον Επιφάνιο, ο οποίος ανέλαβε τα έξοδα συντήρησης του και την πληρωμή του μισθού του διδασκάλου. Πρώτη δασκάλα διορίστηκε η απόφοιτος του Παρθεναγωγείου της Λεμεσού Ελένη Μονιάτη, την οποία διαδέχθηκε το 1913 ο Μιχαήλ Φραγκοφίνος. Το σχολείο του Επιφανίου εξακολούθησε να εξυπηρετεί τις εκπαιδευτικές ανάγκες της κοινότητας μέχρι το 1960, οπότε πωλήθηκε και μετατράπηκε σε κατοικία αφού κτίσθηκε το σημερινό σχολείο του χωριού.

Πηγή:
Πρόεδρος Κοινοτικού Συμβουλίου, Παναγιώτου Βύρωνας

Παραδοσιακά Προϊόντα

Ο παλουζές και ο σιουσιούκκος είναι αποκλειστικά δύο γνωστά παραδοσιακά Κυπριακά εδέσματα. Στην Κύπρο συνήθως ο παλουζές γίνεται με άσπρα σταφύλια και φυσικά ο σιουσιούκκος γίνεται απο τον παλουζέ. Η επικρατέστερη ποικιλία σταφυλιών είναι το ξυνιστέρι ή Σουλτανίνα. Δεν έχει και πολύ διαφορά στην γεύση απο τις άλλες ποικιλίες απλά γίνεται ανοιχτόχρωμη, ξανθή όπως το λέμε στα κυπριακά. Το χαλλούμι είναι το περίφημο παραδοσιακό λευκό τυρί της Κύπρου. Είναι ημίσκληρο τυρί, έχει σχήμα ορθογώνιο ή ημικύκλιο και συνήθως είναι διπλωμένο. Με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π) «ΧΑΛΛΟΥΜΙ» (HALLOUMI) και «HELLIM». Σύμφωνα με δημοσιεύματα το χαλλούμι κυριαρχεί στη Κύπρο από τα παλιά χρόνια και συγκεκριμένα από το 1556. Ενώ στις αρχές του 19ου αιώνα το χαλλούμι ήταν το πλέον πιο γνωστό τυρί που παραγόταν στη Κύπρο. Σήμερα διατίθεται σε περισσότερες από 30 χώρες. Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, τα παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού στην ουσία είναι γλυκά φρούτα διατηρημένα σε ζάχαρη. Ο παραδοσιακός τρόπος σερβιρίσματος είναι μ΄ ένα μικρό κουτάλι και τη συνοδεία κρύου νερού, ως δείγμα φιλοξενίας προς τους καλεσμένους.Κατά την επίσκεψή σας στο νησί μπορεί να σας προσφερθούν γλυκά του κουταλιού στο τέλος ενός γεύματος. Λόγω της πολύ γλυκιάς τους γεύσης δύσκολα θα μπορέσετε να φάτε και δεύτερο κομμάτι και δύσκολα θα μπορέσετε να αναγνωρίσετε για ποιο γλυκό ή λαχανικό πρόκειται εφόσον η περιεκτικότητα σε ζάχαρη είναι εξαιρετικά ψηλή και αλλοιώνει την αρχική γεύση των φρούτων και λαχανικών!

Σχεδόν όλα τα φρούτα και λαχανικά καθώς και οι ξηροί καρποί και φλούδες φρούτων μπορούν να γίνουν γλυκά του κουταλιού και συχνά αρωματίζονται με βανίλια, κανέλα και με αρωματισμένα φύλλα γερανιού.Τα πιο δημοφιλή γλυκά του κουταλιού παρασκευάζονται από σύκα, κεράσια, φλούδα καρπουζιού, καρύδια, ροδάκινα, σταφύλια, περγαμόντο και μικρές μελιτζάνες γεμιστές με αμύγδαλα.

Γενικές Πληροφορίες

Χάρτης