Εκκλησία Αγίου Εφραίμ
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Εφραίμ του Νεοφανούς, βρίσκεται στην κοινότητα Άγιος Αμβρόσιος της επαρχίας Λεμεσού, κατά μήκος του κύριου δρόμου Λεμεσού-Ομόδους-Πλατρών.
Αρχιτεκτονικά ο ναός είναι κτισμένος σε ρυθμό σταυρόσχημης βασιλικής με τρούλο, με χωρητικότητα περίπου 400 ατόμων και λειτουργεί ως ενοριακή εκκλησία για την κοινότητα του Αγίου Αμβροσίου. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας αποτελεί αντιγραφή παλαιότερου τέμπλου του 18ου αιώνα. Το όλο οικοδόμημα συνιστά ένα κόσμημα της περιοχής αλλά και χώρο πνευματικής αγαλλίασης και χαλάρωσης.
Η ανέγερση της εκκλησίας άρχισε το 2004 και ολοκληρώθηκε το 2006. Στις 7 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, ανήμερα της εορτής του Αγίου Αμβροσίου, έγιναν τα θυρανοίξια του Ναού και την Κυριακή 10 Δεκεμβρίου 2006 τελέστηκε η πρώτη Θεία Λειτουργία. Στις 12 με 13 Ιουλίου 2008 τελέστηκαν τα Εγκαίνια (Μύρωμα) της εκκλησίας υπό του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου του Β’ και του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Πάφου κ. Γεωργίου.
Στον Ιερό Ναό Αγίου Εφραίμ τελείται Όρθρος και Θεία Λειτουργία κάθε Κυριακή αλλά και σε μεγάλες Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές. Οι καθημερινές Ακολουθίες και οι Εσπερινοί τελούνται στην παλαιά εκκλησία του χωριού, κτίσμα του 14ου αιώνος, η οποία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Αμβρόσιο επίσκοπο Μεδιολάνων (7 Δεκ.). Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και τελεί υπό την προστασία του τμήματος αρχαιοτήτων.
Ο Ιερός Ναός Αγίου Εφραίμ πανηγυρίζει στις 5 Μαΐου, ημέρα μνήμης του Αγίου Εφραίμ, και στις 3 Ιανουαρίου, ημέρα ευρέσεως των Λειψάνων του. Στην εκκλησία φυλάσσεται επίσης τεμάχιο από το Ιερό Λείψανο του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Εφραίμ, το οποίο εκτίθεται για προσκύνηση τα Σαββατοκυρίακα.
ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ: Οικ. Χρίστος Χ’’Παναγιώτου (τηλ. 99 515 515)
Εκκλησία Αγίου Αμβροσίου
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η Εκκλησία του Αγίου Αμβροσίου, επισκόπου Μεδιολάνων. Ο ναός αυτός αποτελεί πραγματικό στολίδι για την κοινότητα. Είναι θαυμάσιο κτίσμα από αρχιτεκτονικής άποψης και οικοδομήθηκε τον 14ον αιώνα.
Ο ναός είναι μικρός σε όγκο αλλά πολύ προσεγμένος και όμορφος. Είναι μονόκλιτη Βασιλική με δίκογχη στέγη. Το όλο οικοδόμημα είναι κατασκευασμένο από μικρές πέτρες οι οποίες του χαρίζουν μια ξεχωριστή ομορφιά.
Ο ναός στηρίζεται εξωτερικά από οκτώ μεγάλους πεσσούς με κιονόκρανα, οι οποίοι εξέχουν από τους δύο πλαϊνούς τοίχους. Από τις τρεις εισόδους του ναού και από ένα παράθυρο το οποίο κατασκευάστηκε μεταγενέστερα φωτίζεται το εσωτερικό του ναού. Πάνω από την δυτική είσοδο του ναού βρίσκεται ένα μικρός σε μέγεθος παράθυρο το οποίο δίνει λίγο φως στο γυναικωνίτη του ναού.
Στα αριστερά της δυτικής εισόδου υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα το οποίο χρησιμοποιείται για την τοποθέτηση της εικόνας του Αγίου Αμβροσίου αλλά και των άλλων εικόνων κατά την λιτανεία που γίνεται στις μεγάλες γιορτές. Πάνω από το άνοιγμα αυτό υπάρχει σχετική επιγραφή η οποία αναφέρει το δωρητή του έργου αυτού «ΔΑΠΑΝΗ ΔΕΣΠΟΙΝΟΥΣ ΟΙΚΟΝΟ-ΜΟΥ». Ακόμη υπάρχει και η σχετική χρονολογία (1838) της κατασκευής του μέρους αυτού του ναού η οποία βρίσκεται σε μικρή καμαρωτή πέτρα.
Στη βόρεια είσοδο του ναού και πάνω από αυτή υπάρχει άνοιγμα στο οποίο ήταν γραμμένα κάποια στοιχεία σχετικά με το χρόνο κατασκευής του ναού. Σήμερα το μόνο που μπορεί κάποιος να διακρίνει μετά από σχολαστική παρατήρηση είναι οι αριθμοί 3 και 0.
Στο ανατολικό μέρος του ναού και στην αριστερή άκρη βρίσκεται το όμορφο καμπαναριό το οποίο είναι ενσωματωμένο στο βορειοανατολικό τοίχο. Είναι και αυτό πετρόκτιστο και βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την στέγη του ναού. Έχει πάνω μια μόνο καμπάνα.
Στο μέσο της εξωτερική κόγχης του ιερού βήματος υπάρχει εγχάρακτη χρονολογική επιγραφή που δηλώνει την χρονολογία οικοδόμησης του Ιερού Βήματος (1850) μαζί με το Χριστιανικό σύμβολο IC XC NI KA (Ιησούς Χριστός Νικά).
Εσωτερικά ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Το πάτωμα του ναού επιδιορθώθηκε πρόσφατα. Έχει τοποθετηθεί μάρμαρο το οποίο αντικατέστησε το προηγούμενο πάτωμα του ναού. Υπάρχουν επίσης μερικές τοιχογραφίες από αυτές που έχουν σωθεί μετά από την καταστροφή που υπέστησαν από λάθος των ανθρώπων που προσπάθησαν να βελτιώσουν το ναό πριν από μερικά χρόνια. Ευτυχώς όμως έχουν σωθεί κάποια δείγματα από αυτές.
Στο βόρειο τοίχο του ναού υπάρχει ο ξύλινος άμβωνας ο οποίος αναγράφει και τον δωρητή του που είναι η Δεσποινού Οικονόμου.
Ο Γυναικωνίτης βρίσκεται στο δυτικό μέρος του ναού και στηρίζεται σε ξύλινη αψίδα. Γενικά είναι κατασκευασμένος από ξύλο. Το 1992 επιδιορθώθηκε και αυτός μαζί με ολόκληρο το ναό.
Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο εικονοστάσι το οποίο κατασκευάστηκε το 1877 σύμφωνα με το χρονολογική επιγραφή η οποία βρίσκεται χαραγμένη στο κέντρο του πάνω από την ωραία πύλη. Στο εικονοστάσι υπάρχουν εξαιρετικές εικόνες οι οποίες χρονολογούνται από το 1853-1855 και 1866-1867.
Η Αγία Τράπεζα είναι κατασκευασμένη από πέτρα. Είναι μια μικρογραφία ναού με τρούλο αφού στηρίζεται σε τέσσερις κίονες και σχηματίζει στο μέσο ένα μικρό τρούλο στον οποίο είναι αγιογραφημένος ο Παντοκράτορας από τον αγιογράφο Νέαρχο Γιαλλουρίδη.
Τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά ο ναός του Αγίου Αμβροσίου είναι ένα πραγματικό στολίδι για την κοινότητα, αφού αποτελεί το σπουδαιότερο από αρχιτεκτονικής άποψης οικοδόμημα του χωριού.
Το όλο οικοδόμημα έρχεται να συμπληρώσει και ο περίγυρος του ναού ο οποίος κατασκευάστηκε μαζί με την αναπαλαίωση του ναού το 1992. Οι χώροι αυτοί χρησιμοποιούνται για τις διάφορες εκδηλώσεις που γίνονται κατά καιρούς στο χωριό. Τελευταία έχει κατασκευαστεί στο χώρο αυτό και παραδοσιακή πετρόκτιστη βρύση, η οποί κοσμεί τον περίβολο του ναού.
Ξωκλήσι Αγίας Ελισάβετ
Τρία χιλιόμετρα νότια του χωριού βρίσκεται το όμορφο εξωκλήσι της Αγίας Ελισάβετ το οποίο κτίσθηκε τον 16ον αιώνα στα θεμέλια παλαιότερης εκκλησίας.
Ο ναός αυτός ο οποίος αποτελεί πραγματικό στολίδι αλλά και ανεκτίμητο θησαυρό για το χωριό είναι μικρός σε όγκο αλλά πολύ όμορφος και προσεγμένος. Είναι μονόκλιτη Βασιλική με δίκογχη εξωτερική στέγη καλυμμένη με κεραμίδια. Το όλο οικοδόμημα είναι κατασκευασμένο από μικρές πέτρες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια έχουν συντηρηθεί από το τμήμα αρχαιοτήτων.
Ο ναός στηρίζεται εξωτερικά από τέσσερις μεγάλους πεσσούς, οι οποίοι ξεχωρίζουν ως προς το μέγεθος τους και εξέχουν από τους δύο πλαϊνούς τοίχους.
Πάνω από την δυτική είσοδο του ναού βρίσκεται ένα μικρό παράθυρο το οποίο δίνει λίγο φως στο εσωτερικό του ναού. Στο βόρειο και νότιο τοίχο ξεχωρίζουν μόνο οι δύο μεγάλοι πεσσοί. Στο μέσο της μοναδικής εξωτερικής κόγχης του ιερού βήματος υπάρχει μικρό παράθυρο το οποίο φωτίζει το Ιερό Βήμα.
Εσωτερικά ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Η στέγη κατασκευασμένη από πέτρα είναι σε πολύ καλή κατάσταση μετά από την συντήρηση που έγινε από το τμήμα αρχαιοτήτων.
Εκείνο το οποίο εντυπωσιάζει τον επισκέπτη στο ναό της Αγίας Ελισάβετ είναι οι θαυμάσιες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα οι οποίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση παρόλη τη φθορά που υπέστησαν από το πέρασμα του χρόνου αλλά και από την ανθρώπινη παρέμβαση. Οι τοιχογραφίες αυτές κοσμούν ολόκληρο το μικρό αυτό ναό και ξεχωρίζουν για την τεχνοτροπία τους. Δυστυχώς αρκετές από αυτές δεν διατηρούνται καλά και δυσκολεύουν στην αναγνώριση των αγίων μορφών που είναι ιστορημένες.
Υπάρχουν τοιχογραφίες του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, του Αγίου Ερμόλαου, του Αγίου Δαμιανού, του Αγίου Κοσμά, του Αγίου Δαμασκηνού και του Αγίου Παντελεήμονα. Υπάρχουν επίσης τοιχογραφίες του Αγίου Δημητρίου, του Αποστόλου Παύλου, των Ευαγγελιστών Μάρκου και Λουκά, του Αποστόλου Πέτρου, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Αντωνίου και του Αγίου Ονουφρίου.
Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το Ιερό Βήμα με απλό ξύλινο εικονοστάσι το οποίο κατασκευάστηκε μαζί ή λίγο αργότερα από τον υπόλοιπο ναό. Το Ιερό Βήμα είναι μικρό σε μέγεθος αλλά συμμετρικό με το όλο οικοδόμημα. Στο κέντρο του υπάρχει η Αγία Τράπεζα η οποία είναι κατασκευασμένη από πέτρα.
Τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά το εξωκλήσι της Αγίας Ελισάβετ είναι ένα πραγματικό στολίδι για την περιοχή αλλά και ένας προσκυνηματικός χώρος για τους πιστούς της περιοχής. Το όλο οικοδόμημα έρχεται να συμπληρώσει και ο περίγυρος του ναού ο οποίος αναπαλαιώθηκε μαζί με την ανακατασκευή του ναού το 1998.
Ο ναός πανηγηρίζει την Τρίτη της Λαμπρής κατά την οποία μεταφέρεται η μνήμη της Οσίας Ελισάβετ από τις 24 Απριλίου λόγω της περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Κοντά στο ναό, λίγα μέτρα πιο κάτω στην κοίτη του ποταμού βρίσκεται το αγίασμα της Οσίας Ελισάβετ.
Ξωκλήσι Αγίου Γεωργίου
Στο παλαιό χωριό Κτίρι, που βρίσκεται σε απόσταση 6 περίπου χιλιομέτρων από το χωριό, σε μια όμορφη τοποθεσία βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Είναι ένας μικρός, όμορφος ναός με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τις θαυμάσιες τοιχογραφίες του, οι οποίες καλύπτουν όλο το χώρου του παλαιού αρχικού ναού.
Είναι μονίκλιτη πετρόκτιστη Βασιλική με δίκογχη στέγη καλυμμένη με κεραμίδια και κτίστηκε τον 14ον αιώνα.
Εξωτερικά ο ναός δεν παρουσιάζει κάτι το ιδιαίτερο ή το εντυπωσιακό. Είναι ένα απλό οικοδόμημα 12 μέτρα μήκος και 3 μέτρα πλάτος και μια δίκογχη στέγη. Όμως στο εσωτερικό του μπορεί κάποιος να γνωρίσει την πραγματική αξία του ναού αυτού από αρχιτεκτονικής απόψεως, αν δούμε το ναό αυτό ως αρχαίο Χριστιανικό μνημείο.
Ο ναός εσωτερικά φωτίζεται από τρεις εισόδους, δύο στο νότιο τοίχο και μια στον δυτικό καθώς και από ένα μικρό παράθυρο στη κόγχη του ιερού βήματος.
Ο αρχικός ναός ήταν 6 μέτρα επί 3 μέτρα και ήταν κτίσμα του 14ου αιώνα όπως μαρτυρούν οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στην οροφή και στους δύο πλαϊνούς τοίχους που παριστάνουν σκηνές από τη ζωή του Χριστού (Γέννηση, Σταύρωση, Αποκαθήλωση, Ανάσταση), του Αγίου Γεωργίου και άλλων Αγίων μαζί με παραστάσεις από την Αγία Γραφή. Επέκταση του ναού έγινε αργότερα.
Ο κυρίως ναός χωρίζεται από το ιερό βήμα με το νέο τέμπλο το οποίο κατασκευάστηκε πρόσφατα. Αυτό όμως που ξεχωρίζει στο Ιερό Βήμα είναι οι τοιχογραφίες του Χριστού, της Παναγίας και του Προδρόμου που βρίσκονται στη μοναδική κόγχη του ιερού, έργο του ίδιου αγιογράφου που ιστόρησε και τον υπόλοιπο ναό. Επίσης πολύ εντυπωσιακή είναι και η Αγία Τράπεζα που βρίσκεται στο ιερό βήμα και που αποτελείται από ένα κίονα με το κιονόκρανο το οποίο αποτελεί και τη βάση της Αγίας Τράπεζας.
Το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου λειτουργείται τόσο κατά τη μνήμη του Αγίου στις 23 Απριλίου η οποία μεταφέρεται τη Δευτέρα του Πάσχα, όσο και στις 3 Νοεμβρίου, εορτή της ανακομιδής των τιμίων λειψάνων του Αγίου Γεωργίου του σπόρου.
Ξωκλήσι Αγίου Αμβροσίου
